Als vrijwilliger bij de Erasmus tentoonstelling, in de bibliotheek van Rotterdam, verkeer ik in een gunstige positie om het sentiment onder Rotterdammers en buitenlandse bezoekers te peilen over bepaalde onderwerpen, zoals de oorlog in Oekraïne en de corona-pandemie. Er komt hier ongeveer een dwarsdoorsnede van de samenleving langs, inclusief mensen die met de onflatteuze term wappies aangeduid wordt. Een oververtegenwoordigde groep zijn scholieren, omdat we veel schoolklassen ontvangen. En zij vormen natuurlijk een goede graadmeter van waar het naartoe gaat. 

De oorlog in Oekraïne sleept zich voort maar de aandacht, in de media en de publieke opinie, verslapt tenzij zich grote ontwikkelingen voordoen op het slagveld. Vaak wordt de kwestie in verband gebracht met inflatie en de sterk stijgende energieprijzen. De diepere oorzaken van het conflict, en de gevolgen op lange termijn voor de rechtsorde, blijven onderbelicht. De reden voor deze desinteresse lijkt me tweeledig: kortzichtig eigenbelang en een veelkoppig monster van nepnieuws, cynisme en wantrouwen, die elkaar versterken. 

Ik kan me nog goed herinneren hoe de wappies me tegemoet kwamen bij de hoofdingang, tijdens de zogeheten intelligente lockdown die achteraf niet zo intelligent bleek te zijn. Ik reikte hen gedesinfecteerde mandjes aan, bedoeld om een veilig quotum voor het aantal bezoekers te handhaven. De anderhalvemetermaatregel was nog niet zo lang van kracht. Voordat ik een groet kon uitbrengen, vlogen de complottheorieën me links en rechts om de oren. “De overheid probeert ons te beknotten. Soros zit hier achter”. Enzovoorts. 

Ze waren vriendelijk, maar toch bekroop me een ongemakkelijk gevoel. Een voorbode van de maatschappelijke onrust die nog zou volgen. Een voorbeeld ook van de manier waarop mensen hun vrijheid interpreteren, zodat dit op gespannen voet kan komen te staan met de democratie. En zo vriendelijk zijn ze intussen ook niet meer. Maar we bepalen de regels toch echt met z’n allen. De schoolkinderen snappen dat. En die hebben ook zo hun ideeën over hoe we de samenleving prettiger maken. 

“We moeten aardig en gastvrij zijn voor vreemdelingen die naar ons land komen, op de vlucht voor oorlog en geweld. We moeten respect hebben voor andersdenkenden en vreemde culturen. Er ook nieuwsgierig naar zijn en er niet op uit zijn om doelbewust te kwetsen. We moeten iedereen goed onderwijs aanbieden en kritisch leren nadenken, zodat er geen nare mensen aan de macht komen die zinloze oorlogen beginnen. Alles valt of staat met vreedzame communicatie, waarbij humor niet hoeft te ontbreken”. 

Zelfbeheersing, verdraagzaamheid en bedachtzaamheid als de ultieme deugden. Als kinderen al tot zulke inzichten komen, hebben we geen reden tot wanhoop.

Kom je ook graag factchecken in de Erasmus Experience?

Erasmus Experience – De Bibliotheek Rotterdam

Informatie- en debatavond Nepnieuws, wat doen we ermee? – De Bibliotheek Rotterdam